Festivals, een belangrijk onderdeel van de Nepalese cultuur
Nepal is een vrij klein land, maar toch is het de thuis van een diverse mix van bevolkingsgroepen met elk hun eigen religie, cultuur en uiteraard ook festivals! Elk festival is uniek en wordt op een andere manier beleefd en uitgevoerd. De festivals zorgen vooral voor sociale cohesie binnen de bevolkingsgroep. Het brengt niet alleen de mensen samen, maar zorgt er ook voor dat de mensen verbonden blijven en dat de eeuwenoude cultuur verder doorgegeven wordt.
Het fijne aan Nepal is dat ongeacht iemands geloof of culturele achtergrond, iedereen mee viert. Dit is een unieke manier om de sociale banden in de Nepalese maatschappij te behouden en om vrienden en families te herenigen. De meeste van de festivals zijn religieus getint en verbonden aan de belangrijkste goden en godinnen.
De verschillende Nepalese ethniciteiten hebben hun eigen feest, die binnen hun eigen bevolkingsgroep wordt gevierd. Daarnaast zijn er ook een aantal festivals die door iedereen gevierd worden, ongeacht hun etnische achtergrond. De belangrijkste van deze Nepalese festivals zijn Dashain, Tihar, Maha Shivaratri, Teej en Holi. Ook al is het Hindoeïsme de dominante religie, de Nepalezen zijn doorgaans tolerant en seculier. Cultuur en religie vormen in Nepal belangrijke pijlers voor de eenheid en nationaliteit van de natie Nepal.
Het loont dus zeker de moeite om te kijken of je je reis kan combineren met het beleven van een festival! Dit geeft je een unieke inkijk in het belang van festivals in de Nepalese cultuur.
Hieronder vind je enkele van de tientallen festivals die de moeite waard zijn om mee te maken tijdens een Nepal reis!
Festivals, gevierd in het hele land
Dashain festival – het grootste festival in Nepal
Dashain is het grootste en meteen ook het belangrijkste festival dat in Nepal wordt gevierd. Ook bekend als Navaratri en Durga Puja, is dit festival een viering van het goede dat het kwade overwon. De demon Mahisasura werd verslagen door de godin Durga in een epische strijd die negen nachten en tien dagen duurde. Tijdens het festival dat tien dagen duurt, worden de godin Durga en haar verschillende vormen vereerd.
De eerste dag van het festival begint met Ghatasthapana door het planten van Jamara (gerstescheuten) en eindigt met Mahanavami. De godin Durga wordt gedurende het hele festival van Dashain aanbeden. De meeste huishoudens brengen een offer van mannelijke geiten, eenden, kippen, eieren en kokosnoten aan de godin. Families en vrienden verenigen zich en vieren samen feest. Grote schommels van bamboe worden op het terrein geplaatst voor kinderen en volwassenen.
Vanaf de tiende dag begint Vijaya Dasami, waar familieleden een tika (een mengsel van rijst, rode vermiljoen en yoghurt) op hun voorhoofd krijgen en een gerstescheut uit de handen van hun ouderen ontvangen als symbool voor bescherming en zegening. Familieleden en vrienden van heinde en verre komen samen om Tika te ontvangen, gevolgd door een feest dat duurt tot de volgende volle maan.
De beste locatie om dit festival mee te maken is in een dorp op het platteland. Iedereen gaat in deze periode namelijk terug naar zijn of haar geboortedorp en Kathmandu is dan eerder stil.
Waar: in het hele land, maar meer zichtbaar op het platteland
Wanneer: oktober
Tihar – het festival van het licht
Tihar is na Dashain het tweede belangrijkste festival, dat vooral wordt gevierd om Lakshmi, de godin van de rijkdom, te eren. Het vijfdaagse festival wordt ook wel Yama Panchak genoemd, naar Yama, de god van de dood, en de Onderwereld.
De eerste dag wordt Kag Tihar genoemd, waarbij de kraai, als boodschapper van Yama wordt aanbeden. Honden worden vereerd op de tweede dag of de Kukur Tihar. Die dag eert men deze trouwe viervoeter voor al zijn toewijding en liefde. De hond wordt ook gezien als Yama’s bewaker.
Tihar’s derde dag is Gai Tihar of Laksmi Puja. De koeien worden aanbeden als de incarnatie van de godin Lakshmi. s Avonds wordt Lakshmi aanbeden en wordt het huis verlicht met olielampen, kaarsen en kleurrijke gloeilampen. Er wordt een uitgebreide ceremonie uitgevoerd om de godin van de rijkdom te verwelkomen en haar te zegenen. ’s Avonds wordt er Bhailo en Deusi gespeeld, waarbij zingende groepen vrouwen of mannen rondgaan langs de huizen van hun vrienden, familie en buren en traditionale liederen zingen voor een aalmoes.
De ossen worden vereerd op de vierde dag die bekend staat als de Goru Puja of Gobardhan Puja. De ossen nemen een belangrijke plaats in op het platteland: het hele jaar door werken ze hard en trekken ze de ploegen naar de velden.
De laatste dag van Tihar, Bhai Tika, viert de eeuwige liefde en genegenheid tussen broers en zussen. Zussen zetten zeven gekleurde Tika’s op het voorhoofd van hun broers en hangen slingers met kleurrijke bloemen om hun nek die hun voorspoed, gezondheid en geluk wensen. Men gelooft dat de traditie van Bhai Tika begon met Yama en zijn zus Yamuna.
Waar: Overal in het land, zeker in Kathmandu en Pokhara
Wanneer: oktober of november
Teej – het festival voor de vrouwen
Dit is best uniek, want er zijn niet veel landen die een festival hebben speciaal voor de vrouwen. Dit is in origine een Hindoe festival en wordt dus doorheen het land vooral door de Hindoe vrouwen gevierd. Al zijn er ook wel enkel niet-Hindoes die met hun vriendinnen of familie meevieren.
Het Haritalika Teej festival duurt drie dagen. Zowel getrouwde als ongetrouwde vrouwen vasten en vereren de God Shiva. De getrouwde vrouwen bidden voor hun echtgenoten, zodat deze lang en gezond zou leven. Ongetrouwde vrouwen wensen voor een perfecte partner, iemand zoals god Shiva.
Volgens de traditie moest de godin Parvati ook vasten om Shiva als haar man te hebben. Op de avond voor het vasten eten de vrouwen een variëteit aan fruit en snoep om zich voor te bereiden op het vasten.
Tijdens dit festival bezoeken getrouwde vrouwen hun ouderlijk huis. Ze kleden zich in een prachtige rode Sari met glanzende glazen kralen en bezoeken een Shiva-tempel om te bidden.
De laatste dag van het festival heet Rishi Panchami. Op deze dag nemen vrouwen een bad in de nabijgelegen rivieren en beken, poetsen hun tanden met 108 stukjes van de medicinale planten en brengen hulde aan Saptrarishi (zeven heiligen). Op deze dag offeren de vrouwen ook aan de brahmaanse priesters. Overal komen vrouwen samen om te zingen en te dansen.
Waar: overal in het land, vooral bij parken, pleinen en bij tempels
Wanneer: eind augustus / begin september
Holi – het festival van de kleuren
Phagu Purnima, ook bekend als Holi, is een van de meest kleurrijke en speelse festivals van Nepal. Het wordt gevierd in de hoofdstad en het heuvelachtige gebied de ene dag en de volgende dag in het Zuiden van Nepal, de Terai.
Mensen vieren dit festival door verschillende soorten vermiljoen en gekleurd poeder op de gezichten van hun vrienden, verwanten en familieleden te smeren. Kinderen gooien ook vaak met gekleurd water, waterballonnen en met water gevulde plastic zakjes op elkaar als onderdeel van de viering. Ondertussen dansen de mensen op traditionele Nepalese muziek en gaan ze de hele stad rond om kleuren op elkaar te smeren.
Samen met de Nepalezen nemen ook veel buitenlanders deel aan het kleurenfestival, vooral in Kathmandu en Pokhara.
Waar: Overal, zeer zichtbaar in Kathmandu en Pokhara (in de meest toeristische delen), in de Terai een dag later
Wanneer: in maart
Maha Shivaratri – festival ter ere van de God Shiva
Maha Shivaratri betekent de nacht van Lord Shiva. Ook dit is een belangrijk Hindoe festival. Er zijn speciale ceremonies met offers voor de God Shiva, die gezien wordt als een beschermer.
Vrouwelijke Hindoes baden zich vroeg in de ochtend en vasten de hele dag. Ze bezoeken de lokale Shiva-tempel en houden de hele nacht een wake rond vreugdevuren op straat om Shiva te prijzen.
De volle pracht van dit festival is te zien in de Pashupatinath-tempel van Kathmandu, waar duizenden Sadhu’s (asceten) die verschillende ordes en sekten vertegenwoordigen, samenkomen om Maha Shivaratri te vieren. Deze Sadhu’s zijn volgelingen van Shiva en roken marihuana en hasjiesj. Er wordt die dag ook Bhang gedronken. Dit is een speciaal brouwsel dat gemaakt is door gemalen noten, specerijen, kruiden en extracten van de marihuanaplant in melk te mengen.
Waar: Pashupatinath, bij Shiva tempels, overal in de straten
Wanneer: februari
Buddha Jayanti – de verjaardag van Lord Buddha
Ongeveer 2600 jaar geleden beviel de koningin van Kapilvastu van een goddelijk kind, Siddhartha Gautam, in de heilige tuin in Lumbini. Jaren later verliet Prins Siddhartha zijn huis in het holst van de nacht. Hij liet zijn vrouw en zijn zoon achter en ging op zoek naar vrede en harmonie in de wereld.
Na jaren van reizen, leren en meditatie bereikte Siddhartha de verlichting en werd hij Boeddha. Niet alleen de Boeddhisten maar ook de Hindoe’s aanbidden Boeddha als de negende incarnatie van de heer Vishnu. Boeddha’s verjaardag wordt door zowel de Boeddhisten als de Hindoe’s gevierd. Bij verschillende Boeddhistische heiligdommen en kloosters in heel Nepal wordt er die dag enthousiast gevierd. In Lumbini, de geboorteplaats van Boeddha wordt er een grootse ceremonie, met een stoet uitgevoerd. Speciale ceremonies worden ook georganiseerd in Kathmandu’s Swayambhunath, Boudhanath en andere stupa’s.
Waar: Lumbini, Boudhanath, Swayambunath, bij alle Boeddhistische kloosters en heiligdommen doorheen het land
Wanneer: 7 mei
Festivals – gevierd in een specifieke locatie in de Himalayas
Naast de hierboven genoemde festivals, die in het hele land gevierd worden, zijn er ook een aantal festivals die gevierd worden in een specifieke locatie in de bergen.
Mani Rimdu festival in Tengboche – Everest regio
Mani Rimdu is een 19-daags festival dat door Boeddhisten in de Himalayas wordt gevierd om de oprichting van het boeddhisme door Guru Rinpoche te markeren.
Bij drie verschillende gelegenheden worden grote shows opgevoerd in de kloosters van Tengboche, Thame en Chiwong. Grote menigten Boeddhisten uit de omgeving verzamelen zich in deze locaties om te vieren. De monniken voeren in de kloosters gemaskerde dansen uit en tantrik rituelen.
Mani Rimdu vindt plaats in oktober of november. Het festival wordt gevierd na de volle maan in de herfst. Om de datum gemakkelijk te kunnen berekenen, begint dit festival direct na de volle maan dag van het Dashain festival. Dit festival kun je combineren met de Pikey Peak trek, de Sherpa Culture trek of zelfs met de Gokyo Meren trek!
Waar: Tengboche
Wanneer: oktober / november
Tiji festival in Lo Manthang – Upper Mustang regio
Wil je een eeuwenoude Boeddhistische traditie meemaken, dan is het Tiji festival een echte aanrader. Dit jaarlijks festival duurt 3 dagen en vindt plaats in april of mei. Er woren Tibetaanse rituele dansen uitgevoerd door de monniken van het klooster in Lo Manthang. Het festival viert de mythe van de redding van het Koninkrijk van Mustang.
“Tiji” is de afkorting van het woord “Tempa Chirim” wat letterlijk “Gebed voor de wereldvrede” betekent. Het festival viert en herdenkt de overwinning van Boeddha’s incarnatie Dorje Sonnu op de demoon Man Tam Ru. Deze demoon is een boosaardig wezen dat mensen eet en rampspoed veroorzaakt, zoals stormen en droogtes.
Op de eerste dag wordt een dans uitgevoerd die de terrorisering van de demon uitbeeldt. Op de tweede dag van het festival wordt de geboorte van Dorje Sonnu, de zoon van de demon in dansen uitgebeeld. Op de derde en meteen ook laatste dag gaat de voorstelling over de poging en het succes om de demon terug naar de wereld van Boeddha te brengen.
Al deze dansen worden georganiseerd door het Chöde klooster in Lo Manthang. De leider van het klooster is een Rinpoche en er wonen ongeveer 65 monniken uit de regio in dit klooster. Het klooster hoort tot de Sakya stroming binnen het Boeddhisme.
Houd er wel rekening mee dat je om dit festival bij te wonen, een bijzondere permit van 500 USD voor de Upper Mustang regio nodig hebt. Dit festival combineer je dus best met een trekking in de prachtige Upper Mustang regio.
Waar: Lo Manthang
Wanneer: april / mei
Yarthung festival in Manang – Annapurna regio
In het lokale Yarthung festival viert de bevolking van de Manang regio dit kleurrijke en boeiende festival. Uit de omringende dorpen komen families samen om de terugkeer van de paarden en het vee uit de hoge weiden in de bergen te vieren. Dit Yarthung festival is één van de oudste bergfestivals. Tijdens het festival, dat 4 dagen duurt, tonen de ruiters hun vaardigheden samen met de kracht van de paarden.
Traditioneel wordt een wedstrijd gehouden tussen twee dorpen: Manang en Braga. Na deze paardenrace volgen kleurrijke ceremonies in de lokale tempels.
Het Yartung festival wordt jaarlijk gevierd in de maand juli. In de zomer is het landschap weelderig groen, de temperatuur aangenaam en staan de weides vol met kleurrijke bloemen. Dit maakt het geheel tot een zeer belangrijk moment in de regio.
Locatie: Manang
Wanneer: juli
Festivals – gevierd in een specifieke gemeenschap en/of locatie
Enkele van de meest gekende stadsfestivals vinden enkel plaats in een specifieke stad. Hiervan zijn Bisket Jatra en Indra Jatra ongetwijfeld de grootste. Ook hebben de vele verschillende gemeenschappen ook eigen festivals, zo wordt Gai Jatra vooral bij de Newar bevolking gevierd en Sonam Lhosar bij de Tamangs.
Bisket Jatra in Bhaktapur – het oudste festival in de Kathmandu vallei
De Bisket Jatra van Bhaktapur is waarschijnlijk het oudste festival van de Kathmandu vallei. Het feest markeert het einde van het Nepalese kalenderjaar en vindt plaats op de laatste van het Nepalese jaar. Wist je trouwens dat er in Nepal een andere jaarkalender gehanteerd wordt. Het Nieuwjaar is dan ook op een ander moment, namelijk rond 15 april.
De hoogtepunten van dit Bisket Jatra festival zijn het oprichten van een grote totempaal, een ceremoniële stoet die door de straten gaat en vooral het aanbidden van de verschillende Goden en Godinnen.
Het belangrijkste moment van dit festival is het oprichten en ontmantelen van een gigantische totempaal (Lingo). Deze 55 meter hoge totempaal wordt op de laatste dag van het jaar in Bhaktapur in een enorme cermemonie door de menigte omhoog getrokken. De totempaal staat voor de god Indra, de koning van de hemel. Op de paal wordt ook een 35 meter lange Dhvaja (vlag) gehangen.
Waar: Bhaktapur
Wanneer: midden april
Indra Jatra – het belangrijkste festival van Kathmandu
Het acht dagen durende Indra Jatra festival is een van de meest opwindende festivals van de Newar gemeenschap van de Kathmandu Vallei. Meteen markeert het Indra Jatra festival het begin van het festivalseizoen in de herfst.
De Jatra of processie wordt ook hier gelinkt aan de God Indra, de Koning van de Hemel. Het begint met de bouw van een houten totempaal van dennenhout voor het Hanuman Dhoka Paleis op Basantapur Square. Voor het recht trekken van de totem verzamelen honderden toeschouwers zich op het Paleisplein en op de omliggende tempels.
In een uitgebreide stoet, wordt de wagen van Kumari, de Levende Godin door de hoofdstraten van Kathmandu getrokken. Ook de Godinnen Ganesh en Bhairav worden rondgetrokken. Tienduizende mensen nemen deel aan deze wagenprocessie die vertrekt van bij het huis van de Kumari. Op verschillende plaatsen voeren mensen gemaskerde traditionele dansen uit.
Het is een traditie dat ook de president van het land samen met hooggeplaatste leden van de regering en buitenlandse diplomaten een bezoek brengt aan Basantapur Square om het festival bij te wonen.
Waar: Basantapur Square, Kathmandu
Wanneer: begin september
Gai Jatra – het festival van de heilige koe
Het Gai Jatra festival is een festival dat vooral gevierd wordt door de grote Newar gemeenschap in de Kathmandu vallei en in een deel van Westelijk Nepal. Het herdenkt de overleden familieleden.
Men gelooft dat koeien de zielen van de overledenen naar de hemelpoort brengen. Tijdens het Gai Jatra festival worden processies georganiseerd. Deelnemers hieraan zijn vermomd als koeien en voeren de traditionele dans van Ghintang Gisi Twakka uit.
De eeuwenoude traditie overleefde en het Newari volk observeert Gai Jatra tot op de dag van vandaag om hun overleden familieleden te eren.
Waar: steden met grote Newari bevolking, zoals Patan, Bhaktapur, Kirtipur en delen van het Westen van Nepal
Wanneer: augustus
Sonam Lhosar – Nieuwjaar voor de Tamang bevolkingsgroep
Naast een Nepalese kalender, hebben de meeste bevolkingsgroepen in Nepal ook een eigen jaarkalender. Dit houdt in dat ze dan ook hun eigen nieuwjaar vieren. Het woord Lhosar betekent Nieuwjaar of het begin van een nieuw tijdperk.
Sonam Lhosar is de nieuwjaarsdag van de grootste minderheidsgroep in Nepal, de Tamang. De Tamangs hebben hun eigen cultuur en dialecten die hen onderscheiden van andere etnische groepen. Letterlijk betekent Tamang ‘paardenhandelaren’ en volgens de legende komen ze vanuit Tibet. De grootste Tamang gemeenschap vind je zowel in de centrale hooglanden als rond de Kathmandu Vallei.
Tamangs verdelen hun jaren in 12 cycli, elk vertegenwoordigd door een dierenriem. Toen er nog geen Nepalese kalender bestond, werd dit systeem ook gebruikt om de leeftijd van iemand te berekenen.
Net als andere gemeenschappen vieren de Tamangs hun nieuwjaarsfeest uitbundig. De duur verschilt van plaats tot plaats en kan van vijf tot vijftien dagen duren.
De huizen worden schoongemaakt en versierd, om zo het nieuwe jaar te verwelkomen. In traditionele klederdracht worden stoepa’s en kloosters bezocht. Boeddhistische monniken voeren gemaskerde dansen en rituelen uit. Zo verdrijven ze negatieve krachten en brengen ze voorspoed voor de families en het Tamang volk. De stoepa’s, kloosters en huizen worden versierd met kleurrijke gebedsvlagjes en decoraties om vrede en harmonie te verwelkomen.
Waar: grote pleinen in Kathmandu, bij Boeddhistische locaties, in Tamang dorpen en regio’s
Wanneer: eind januari
Data van de Nepalese festivals
De data van de verschillende festivals zijn elk jaar anders en hangen af van de maanstanden. Daarom dat er bij de meeste festivals geen specifieke datum vermeld wordt, maar enkel een maand of periode.
Laat het ons zeker weten als je interesse hebt om een festival te bezoeken tijdens een je Nepal reis en we zoeken voor jou uit welk festival je kan meepikken in de periode dat je plant te reizen.
